Top 6 Bài soạn Thực hành Tiếng Việt bài 7 (Ngữ văn 6 - SGK Chân trời sáng tạo) ấn tượng nhất

Hướng dẫn soạn Thực hành tiếng Việt (trang 34)

Câu 1. Khám phá các ví dụ sau:

- Sau cơn mưa đêm lất phất
Cát mịn màng, biển trong vắt.

- Trong lớp học, Lan là học sinh xuất sắc nhất.

Phân tích:

a.

• Ví dụ 1: Sự trong suốt tuyệt đối, mắt thường có thể nhìn xuyên qua
• Ví dụ 2: Không gian nội tại được giới hạn; tương phản với bên ngoài
  1. Nghĩa của từ "trong" ở hai ngữ cảnh hoàn toàn khác biệt.
  2. Đây là hiện tượng đồng âm khác nghĩa.

Câu 2. Phân tích các cụm từ "cánh buồm", "cánh chim", "cánh cửa", "cánh tay" và trả lời:

Nhận xét:

a.

• cánh buồm: bộ phận hình phẳng có thể thu gọn hoặc mở rộng của phương tiện di chuyển trên biển.
• cánh chim: cơ quan vận động trên không của các loài chim, có cấu trúc đối xứng hai bên.
• cánh cửa: bộ phận kiến trúc có thể đóng mở, tạo lối ra vào.
• cánh tay: chi trên của cơ thể người, nối từ vai đến bàn tay.

Từ "cánh" trong các trường hợp này là ví dụ điển hình của từ đa nghĩa, với nghĩa chuyển dựa trên đặc điểm hình dáng chung.

Câu 3. Liệt kê hai bộ phận cơ thể và các nghĩa chuyển:

- Mắt:

• Nghĩa nguyên thủy: cơ quan thị giác
• Nghĩa mở rộng: mắt lưới, mắt xích...

- Chân:

• Nghĩa cơ bản: chi dưới của cơ thể
• Nghĩa phái sinh: chân đèn, chân mây...

Câu 4. Giải mã câu đố dân gian:

Con vật gì chín bộ phận?
Chín đầu, chín mắt, chín đuôi, chín hình.

Câu 5. Ví dụ sáng tạo về đồng âm:

• Con đường dẫn vào làng đường đất đỏ.
• Bà ngoại cho tôi năm cái kẹo năm màu.

Câu 6. Cảm nhận đoạn thơ:

"Cha ơi! Sao ngoài kia chỉ thấy trời thấy biển
Mà không thấy nhà cửa, cây cối, con người?"

Cha âu yếm đáp:
"Theo cánh buồm đi mãi tới chân trời
Sẽ thấy quê hương mở rộng vòng tay
Nơi cha chưa từng đặt chân tới
Vẫn là Tổ quốc thân yêu này"

Câu 7. Sáng tạo văn bản:

Trước biển khơi bao la, tôi ước ao có cánh buồm trắng để vượt sóng. Cánh buồm no gió sẽ đưa tôi đến những miền đất mới - nơi có bến bờ xanh ngắt, có những ngôi nhà ấm áp và những con người cần cù. Đó vẫn là một phần máu thịt của quê hương mà cha tôi chưa có dịp khám phá. Tôi muốn trở thành đôi chân của cha, đôi mắt của cha để mang về những câu chuyện về vùng đất mới. Khi trưởng thành, tôi nhất định sẽ thực hiện hành trình này bằng cả trái tim.

A. Hướng dẫn soạn bài Thực hành tiếng Việt tinh gọn:

Câu 1 (trang 34):

Phân tích:

a.

- Từ "trong" thứ nhất: biểu thị trạng thái tinh khiết, trong suốt đến mức có thể nhìn xuyên qua

- Từ "trong" thứ hai: chỉ vị trí thuộc về một không gian xác định, một tập thể

b) Hai nghĩa này hoàn toàn độc lập, không có mối liên hệ ngữ nghĩa

c) Đây là hiện tượng đồng âm khác nghĩa

Câu 2 (trang 34):

Nhận định:

a.

- Cánh buồm: bộ phận tiếp nhận sức gió, giúp thuyền di chuyển

- Cánh chim: cơ quan bay đặc trưng của các loài chim

- Cánh cửa: bộ phận kiến trúc có thể đóng mở linh hoạt

- Cánh tay: chi trên của cơ thể, biểu tượng cho sức mạnh con người

Từ "cánh" là điển hình của từ đa nghĩa, với nghĩa chuyển dựa trên đặc điểm hình dáng

Câu 3 (trang 34):

Khám phá:

- Mũi: mũi thuyền (phần nhọn phía trước), mũi dao (phần sắc nhọn)

+ Nghĩa cốt lõi: cơ quan khứu giác trên khuôn mặt

- Tai: tai ấm (phần quai), tai tiếng (sự việc không mong muốn)

+ Nghĩa gốc: cơ quan thính giác

+ Nghĩa mở rộng: dựa trên đặc điểm hình dáng hoặc ý nghĩa biểu tượng

Câu 5 (trang 34):

Ví dụ sinh động:

- Con ngựa đá con ngựa đá - nghệ thuật chơi chữ độc đáo

- Con ruồi đậu mâm xôi đậu - cách nói sáng tạo, thú vị

B. Tổng hợp kiến thức trọng tâm:

* Phân biệt từ đa nghĩa và đồng âm

- Từ đa nghĩa: hệ thống nghĩa phát triển từ nghĩa gốc, có mối liên hệ logic

- Từ đồng âm: giống nhau về ngữ âm nhưng khác biệt hoàn toàn về ngữ nghĩa

Ví dụ minh họa: từ "đi" trong "bước đi" và "xe đi" thể hiện sự phát triển nghĩa từ cụ thể đến trừu tượng

Kiến thức trọng tâm Ngữ Văn

*Từ đồng âm - Nét độc đáo của Tiếng Việt

- Hiện tượng các từ có cách phát âm giống nhau nhưng mang nghĩa hoàn toàn khác biệt

Ví dụ minh họa:

+ "Chân bàn" - bộ phận nâng đỡ đồ vật

+ "Chân chất" - đức tính thật thà, mộc mạc

- Ứng dụng nghệ thuật: Tạo nên biện pháp tu từ chơi chữ, mang lại sắc thái hóm hỉnh, tăng tính hấp dẫn cho lời văn

*Từ đa nghĩa - Sự phong phú ngữ nghĩa

- Là từ có nghĩa gốc và các nghĩa chuyển có mối quan hệ logic

- Phân loại:

+ Nghĩa đen: Nghĩa trực tiếp, cụ thể

+ Nghĩa bóng: Nghĩa gián tiếp, mang tính ẩn dụ

Ví dụ điển hình:

"Chân" trong:

+ "Đôi chân" (nghĩa gốc)

+ "Chân núi", "chân trời" (nghĩa chuyển)

*Biện pháp tu từ nổi bật

1. Điệp ngữ:

- Nghệ thuật lặp lại từ ngữ có chủ đích

- Tác dụng: Nhấn mạnh ý, tạo nhịp điệu, gợi cảm xúc

2. Liệt kê:

- Trình bày chuỗi các yếu tố cùng loại

- Phân loại:

+ Theo cấu trúc: Liệt kê theo cặp/không theo cặp

+ Theo ý nghĩa: Liệt kê tăng tiến/không tăng tiến

Hướng dẫn thực hành

Câu 1: Phân tích từ "trong"

- Câu thơ: Nghĩa chỉ trạng thái trong suốt

- Câu văn: Nghĩa chỉ vị trí trong tập thể

→ Hiện tượng đồng âm

Câu 2: Khám phá từ "cánh"

- "Cánh buồm", "cánh chim", "cánh cửa", "cánh tay"

→ Từ đa nghĩa với nét nghĩa chung: bộ phận của sự vật

Bài viết ngắn:

"Chiếc buồm trắng cha trao không chỉ là phương tiện, mà là cả một chân trời mơ ước. Con sẽ căng buồm đến những miền đất lạ, nơi có những ngôi nhà ấm áp, những con người chân chất. Mỗi bến bờ con đến sẽ là một trang sách quý về Tổ quốc thân yêu..."

Khám phá ngôn ngữ qua thực hành

Câu 1:

- Từ "trong" thứ nhất: Vẻ tinh khiết, trong suốt của biển sau mưa

- Từ "trong" thứ hai: Vị trí thuộc về một tập thể xác định

→ Hiện tượng đồng âm khác nghĩa

Câu 2:

- "Cánh" trong:

+ Cánh buồm: Bộ phận đón gió

+ Cánh chim: Cơ quan bay

+ Cánh cửa: Bộ phận đóng mở

+ Cánh tay: Chi trên cơ thể

→ Từ đa nghĩa với nét chung: bộ phận của sự vật

Câu 3:

* Mắt:

- Nghĩa gốc: Cơ quan thị giác

- Nghĩa chuyển: Mắt lưới, mắt bão, mắt tre

* Tai:

- Nghĩa gốc: Cơ quan thính giác

- Nghĩa chuyển: Tai ấm, tai tiếng

Bài viết ngắn:

"Chiếc buồm trắng cha trao không chỉ là phương tiện, mà là cả một chân trời mơ ước. Con sẽ căng buồm đến những miền đất lạ, nơi có những ngôi nhà ấm áp, những con người chân chất. Mỗi bến bờ con đến sẽ là một trang sách quý về Tổ quốc thân yêu..."

Khám phá sâu về ngôn ngữ

Câu 1:

- "Trong" thứ nhất: Vẻ trong trẻo, tinh khiết của biển cả

- "Trong" thứ hai: Vị trí trong một tập thể xác định

→ Hiện tượng đồng âm khác nghĩa

Câu 2:

- "Cánh" trong:

+ Cánh buồm: Bộ phận đón gió

+ Cánh chim: Phương tiện bay

+ Cánh cửa: Bộ phận đóng mở

+ Cánh tay: Chi trên cơ thể

→ Từ đa nghĩa với nét chung: bộ phận của sự vật

Câu 3:

* Chân:

- Nghĩa gốc: Bộ phận di chuyển

- Nghĩa chuyển: Chân bàn, chân mây, chân lý

* Tay:

- Nghĩa gốc: Chi trên cơ thể

- Nghĩa chuyển: Tay áo, tay chơi, tay nghề

Bài viết ngắn:

"Chiếc buồm trắng cha trao không chỉ là phương tiện, mà là cả một chân trời mơ ước. Con sẽ căng buồm đến những miền đất lạ, nơi có những ngôi nhà ấm áp, những con người chân chất. Mỗi bến bờ con đến sẽ là một trang sách quý về Tổ quốc thân yêu..."

Khám phá sâu về từ ngữ

Câu 1:

- "Trong" thứ nhất: Vẻ tinh khiết, trong suốt của biển sau mưa

- "Trong" thứ hai: Vị trí trong một tập thể

→ Hiện tượng đồng âm khác nghĩa

Câu 2:

- "Cánh" trong:

+ Cánh buồm: Bộ phận đón gió

+ Cánh chim: Phương tiện bay

+ Cánh cửa: Bộ phận đóng mở

→ Từ đa nghĩa với nét chung: bộ phận của sự vật

Câu 3:

* Mũi:

- Nghĩa gốc: Bộ phận khứu giác

- Nghĩa chuyển: Mũi thuyền, mũi tên

* Chân:

- Nghĩa gốc: Bộ phận di chuyển

- Nghĩa chuyển: Chân bàn, chân trời

Bài viết ngắn:

"Chiếc buồm trắng cha trao không chỉ là phương tiện, mà là cả một chân trời mơ ước. Con sẽ căng buồm đến những miền đất lạ, nơi có những ngôi nhà ấm áp, những con người chân chất. Mỗi bến bờ con đến sẽ là một trang sách quý về Tổ quốc thân yêu..."