14 Ngày lễ truyền thống đáng chú ý nhất theo lịch âm của Việt Nam

Mùng 10 tháng Giêng âm lịch hàng năm được xem là ngày vía Thần Tài thiêng liêng, một nét đẹp văn hóa tâm linh đã ăn sâu vào đời sống người Việt. Trong quan niệm dân gian, Thần Tài mang lại phú quý, thịnh vượng nên được các gia đình, đặc biệt là những hộ kinh doanh, thành kính thờ phụng.

Vào dịp này, các gia chủ thường dọn dẹp bàn thờ tinh tươm, bày biện mâm lễ vật thịnh soạn với tất cả lòng thành. Nhiều nhà còn mở cửa hướng Tây - hướng tài lộc theo phong thủy để đón may mắn. Đặc biệt, mọi người giữ tâm thế vui vẻ, hòa thuận để cả năm được hanh thông.

Tục mua vàng ngày vía Thần Tài cũng là một nét độc đáo, vừa mang ý nghĩa tích lũy tài sản, vừa là hành động cầu mong một năm sung túc, tiền bạc dồi dào.

Tết Nguyên Tiêu, hay Rằm tháng Giêng, là một trong những lễ hội cổ truyền đặc sắc nhất của người Việt. Dù có nguồn gốc từ Trung Hoa nhưng lễ hội này đã được Việt hóa sâu sắc, trở thành nét đẹp văn hóa tâm linh không thể thiếu. Trong quan niệm Phật giáo, đây là dịp lễ thiêng liêng bậc nhất, được lưu truyền qua câu ca: 'Cúng quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng'.

Vào ngày này, mỗi gia đình đều chuẩn bị mâm cỗ cúng trang trọng để bày tỏ lòng thành kính với Phật, ông bà tổ tiên. Không khí lễ hội lan tỏa khắp nơi, từ những ngôi chùa cổ kính đến từng gia đình nhỏ, tạo nên sự gắn kết cộng đồng sâu sắc. Người người nô nức đi lễ chùa, thả đèn hoa đăng, cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc và thịnh vượng.

Tết Hàn Thực, diễn ra vào mùng 3 tháng 3 âm lịch, là một trong những nét đẹp văn hóa đặc sắc của miền Bắc Việt Nam. Cái tên 'Hàn Thực' gợi lên truyền thống dùng thức ăn nguội để tưởng niệm người đã khuất, nhưng tại Việt Nam, ngày lễ này mang sắc thái riêng biệt đầy thi vị.

Khác với nhiều nơi, người Việt không kiêng lửa mà tập trung vào việc làm những viên bánh trôi trắng ngần, tượng trưng cho sự thanh khiết và lòng thành kính. Những viên bánh nhỏ bé ấy trở thành sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa người còn và người mất. Sau nghi lễ dâng cúng, cả gia đình quây quần thưởng thức hương vị ngọt ngào của bánh trôi, cùng nhau ôn lại những kỷ niệm và gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống.

"Dù ai buôn bán trăm nghề

Mồng mười tháng ba nhớ về giỗ Tổ

Dù ai đi khắp phương trời

Lòng vẫn hướng về đất Tổ Hùng Vương"

Giỗ Tổ Hùng Vương - Quốc lễ thiêng liêng diễn ra vào ngày 10/3 âm lịch tại Khu di tích lịch sử Đền Hùng (Phú Thọ), là điểm hội tụ tâm linh của hàng triệu người con đất Việt. Lễ hội không chỉ tôn vinh công đức của 18 đời Vua Hùng - những người đặt nền móng đầu tiên cho quốc gia Văn Lang, mà còn là dịp để mỗi người dân Việt Nam nhìn lại cội nguồn, tự hào về truyền thống "Con Rồng cháu Tiên".

Năm 2012, UNESCO đã vinh danh Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Điều này khẳng định giá trị văn hóa độc đáo của nghi lễ tri ân tổ tiên đã tồn tại hàng ngàn năm. Ngày nay, Giỗ Tổ không chỉ là hoạt động tâm linh mà còn là dịp giáo dục thế hệ trẻ về lòng yêu nước, ý thức gìn giữ bản sắc dân tộc.

Lễ Phật Đản, diễn ra vào ngày Rằm tháng Tư âm lịch, là một trong những đại lễ quan trọng nhất của Phật giáo, kỷ niệm ngày Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giáng trần. Không chỉ là ngày lễ tôn giáo, đây còn là dịp để nhân loại suy ngẫm về những giá trị nhân văn sâu sắc mà Đức Phật đã truyền dạy.

Lễ Phật Đản mang thông điệp về lòng từ bi, trí tuệ và sự tỉnh thức, khuyến khích con người sống chân thật, yêu thương và giúp đỡ lẫn nhau. Trong ngày này, các Phật tử thường thực hành Tam quy - Ngũ giới, tham gia các hoạt động từ thiện, làm việc thiện nguyện và giữ tâm thanh tịnh qua việc nghe thuyết pháp, tụng kinh và ăn chay.

Khắp nơi trên thế giới, các chùa chiền được trang hoàng lộng lẫy với cờ Phật giáo, đèn hoa đăng và nghi thức tắm Phật trang nghiêm, tạo nên không khí lễ hội vừa thiêng liêng vừa ấm áp tình người.

Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch) là một trong những ngày lễ cổ truyền độc đáo của người Việt, mang đậm dấu ấn văn hóa nông nghiệp. Còn được gọi là 'Tết giết sâu bọ', đây là dịp người dân thực hiện các nghi thức để bảo vệ mùa màng và sức khỏe trong thời điểm giao mùa.

Theo quan niệm dân gian, giờ Ngọ ngày Đoan Ngọ là thời khắc dương khí thịnh nhất trong năm, khi mặt trời chiếu sáng mạnh nhất. Người Việt thường chuẩn bị mâm cúng với rượu nếp, hoa quả để 'giết sâu bọ', đồng thời hái các loại lá thuốc về nấu nước xông giải cảm. Mỗi vùng miền lại có cách thức chuẩn bị mâm cúng riêng, tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc màu.

Tết Đoan Ngọ không chỉ là nghi lễ nông nghiệp mà còn thể hiện trí tuệ dân gian trong việc phòng bệnh, chăm sóc sức khỏe theo chu kỳ thời tiết, là nét đẹp văn hóa đáng được gìn giữ.

Lễ Vu Lan (Rằm tháng Bảy âm lịch) là ngày lễ thiêng liêng nhất trong năm để tưởng nhớ, tri ân công đức sinh thành dưỡng dục của cha mẹ. Xuất phát từ Phật giáo nhưng đã trở thành nét đẹp văn hóa chung của người Việt, thể hiện đạo lý 'Uống nước nhớ nguồn' sâu sắc.

Nghi thức bông hồng cài áo - với hoa đỏ cho người còn mẹ, hoa trắng cho người mất mẹ - đã trở thành biểu tượng xúc động về tình mẫu tử. Không chỉ là dịp cúng dường Tam bảo, Vu Lan còn là cơ hội để mỗi người hồi tưởng về những hy sinh thầm lặng của đấng sinh thành, từ đó sống tốt đẹp hơn, hiếu thảo hơn.

Trong không khí trang nghiêm của chùa chiền, những giọt nước mắt tri ân lặng lẽ rơi, những nén hương thành kính được thắp lên, tất cả tạo nên bức tranh nhân văn cảm động về đạo làm con trong văn hóa Việt.

Tết Trung Thu (Rằm tháng Tám âm lịch) là ngày hội của ánh trăng và tuổi thơ, nơi hội tụ những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc nhất của người Việt. Từ ngàn đời, vầng trăng tròn đã trở thành biểu tượng cho sự đoàn viên, sum họp gia đình.

Không khí Trung Thu ngập tràn sắc màu với những chiếc đèn lồng rực rỡ, tiếng trống lân rộn rã và những mâm cỗ được bày biện công phu. Đặc biệt nhất là hình ảnh chú chó làm từ tép bưởi - biểu tượng của sự trung thành và may mắn. Đây cũng là dịp để các thế hệ trong gia đình quây quần bên nhau, cùng thưởng thức hương vị ngọt ngào của bánh nướng, bánh dẻo dưới ánh trăng vàng.

Đối với trẻ em, Trung Thu là ngày hội lớn với những trò chơi dân gian, những câu chuyện cổ tích về chú Cuội cung trăng, và những món quà ý nghĩa từ người thân. Tất cả tạo nên những ký ức tuổi thơ đẹp đẽ khó phai.

Tết Thường Tân (10/10 âm lịch) - còn gọi là Tết Song Thập hay Tết Trùng Thập - là ngày hội mừng mùa vàng bội thu, đồng thời cũng là ngày tôn vinh nghề thuốc cổ truyền. Theo quan niệm dân gian, đây là thời khắc thiêng liêng khi khí âm dương hòa quyện, tinh hoa tứ thời (xuân-hạ-thu-đông) kết tụ trong từng cây thuốc quý.

Ngày lễ này mang đậm triết lý 'uống nước nhớ nguồn' khi người nông dân dâng lên tổ tiên, thần linh những sản vật đầu mùa như bánh giầy, chè kho làm từ lúa gạo mới thu hoạch. Đây cũng là dịp để tri ân các thầy thuốc - những người đã dùng dược liệu thu hái đúng thời điểm này để chữa bệnh cứu người.

Tết Thường Tân không chỉ là nghi thức nông nghiệp mà còn thể hiện sự gắn kết cộng đồng qua tục lệ chia sẻ thành quả lao động với hàng xóm láng giềng, tạo nên nét đẹp văn hóa đặc sắc của người Việt.

Tết Hạ Nguyên (Rằm tháng Mười âm lịch) là ngày lễ tri ân đất trời sau vụ mùa bội thu, nơi người nông dân dâng lên những hạt gạo mới như biểu tượng của sự no ấm. Không chỉ là nghi thức nông nghiệp, đây còn là dịp để con cháu bày tỏ lòng hiếu kính với tổ tiên, cầu mong sự an lành cho gia đình.

Trong không khí trang nghiêm của chùa chiền, người ta không chỉ tưởng nhớ công ơn Phật tổ mà còn thực hành đạo hiếu qua việc thăm viếng, cầu siêu cho người đã khuất. Tết Hạ Nguyên trở thành sợi dây kết nối giữa con người với thiên nhiên, giữa quá khứ và hiện tại, giữa cõi dương và cõi âm trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam.

Theo truyền thống dân gian, ngày 23 tháng Chạp âm lịch là thời khắc Táo Quân cưỡi cá chép vàng về trời báo cáo Ngọc Hoàng về những việc tốt xấu dưới trần gian. Lễ cúng ông Táo không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là dịp để mỗi gia đình nhìn lại một năm đã qua, gửi gắm những ước nguyện tốt đẹp.

Tục lệ này bắt nguồn từ sự tích ba vị thần (Thần Đất, Thần Nhà, Thần Bếp) được dân gian hóa thành "2 ông 1 bà" - những vị thần ghi chép mọi việc trong nhà. Mâm cúng thường có cá chép sống - phương tiện để Táo Quân về trời, cùng áo mũ mới và những lễ vật thể hiện lòng thành kính. Đây cũng là dịp để người ta cầu mong một năm mới nhiều may mắn, bình an.

Tết Nguyên Đán là điểm hẹn văn hóa thiêng liêng nhất trong năm, khi mọi thành viên gia đình dù ở phương trời nào cũng tìm về sum họp. Không chỉ là khoảnh khắc giao thời giữa năm cũ và năm mới, Tết còn là dịp để con cháu bày tỏ lòng hiếu kính với tổ tiên qua những phong tục truyền thống như gói bánh chưng, dọn dẹp bàn thờ gia tiên.

Những ngày đầu xuân, người người trao nhau những lời chúc tốt đẹp nhất, trẻ nhỏ háo hức với phong bao lì xì đỏ thắm, gia đình quây quần bên mâm cỗ Tết ấm cúng. Tết Nguyên Đán không chỉ là ngày lễ mà còn là biểu tượng của sự gắn kết gia đình, cội nguồn và những giá trị truyền thống được gìn giữ qua bao thế hệ người Việt.

Lễ Khai hạ (mùng 7 Tết) là nghi thức truyền thống đánh dấu kết thúc kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán, tiễn ông bà tổ tiên về âm cảnh và trở lại nhịp sống thường ngày. Đây là dịp gia chủ thực hiện các nghi lễ quan trọng như hạ cây nêu - biểu tượng bảo vệ gia đình trong suốt dịp Tết, hóa vàng mã và dọn dẹp bàn thờ.

Theo phong tục cổ truyền, cây nêu được dựng từ ngày 23 tháng Chạp như tấm bùa hộ mệnh xua đuổi tà ma, đón điều lành. Khi hạ nêu cũng là lúc mọi người cầu mong một năm mới an lành, công việc thuận buồm xuôi gió. Lễ Khai hạ không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là nghi thức chuyển giao giữa những ngày lễ hội sang nhịp sống thường nhật.

Lễ vía Ngọc Hoàng (mùng 9 tháng Giêng) là nghi thức tín ngưỡng đặc sắc của người Việt gốc Hoa, thể hiện lòng thành kính với vị thần tối cao cai quản thiên đình. Không chỉ là nghi lễ tâm linh, đây còn là dịp để người ta gửi gắm những ước nguyện về một năm mới an lành, thịnh vượng.

Với nông dân, lễ cúng là lời cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Với thương nhân, đó là hy vọng buôn may bán đắt. Nghi lễ này không chỉ bảo tồn nét đẹp văn hóa cổ truyền mà còn là sợi dây kết nối giữa con người với thế giới tâm linh, giữa ước vọng trần thế và niềm tin vào sự che chở của đấng tối cao.