6 Bài Hướng Dẫn Tinh Tuyển "Luyện Nói: Nghệ Thuật Kể Chuyện Kết Hợp Miêu Tả và Biểu Cảm"

1. Khám Phá Ngôi Kể Trong Văn Tự Sự

Hãy cùng ôn tập kiến thức về ngôi kể qua các câu hỏi sau:
a) Ngôi thứ nhất mang đến góc nhìn chủ quan, giúp câu chuyện chân thực hơn. Ngôi thứ ba cho phép kể chuyện khách quan, linh hoạt.
b) Ví dụ: Ngôi thứ nhất trong 'Tôi đi học', ngôi thứ ba trong 'Tức nước vỡ bờ'.
c) Việc thay đổi ngôi kể giúp tác phẩm đa dạng, phù hợp với ý đồ nghệ thuật.

2. Thực Hành Kể Chuyện

Hãy kể lại đoạn trích dưới góc nhìn của chị Dậu (ngôi thứ nhất):
"Tôi vội đặt con xuống, chạy đến cản tay hắn: 'Cháu van ông!'. Nhưng hắn vẫn đánh tôi tới tấp. Cơn giận dâng trào, tôi quyết liệt phản kháng: 'Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem!'. Cuối cùng, tôi đã vật ngã tên cai lệ độc ác..."

I. NỀN TẢNG LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM

- Yêu cầu cốt lõi: Kết hợp nhuần nhuyễn giữa kể chuyện, miêu tả và biểu cảm

- Kỹ thuật diễn đạt: Lựa chọn ngôi kể phù hợp, lời văn mạch lạc, giàu cảm xúc

Để làm chủ nghệ thuật kể chuyện đa chiều, học sinh cần nắm vững các nguyên tắc cơ bản sau:

1. Nghệ thuật chọn ngôi kể

Ngôi kể là lăng kính cảm nhận mà người kể chọn để dẫn dắt câu chuyện:

- Ngôi thứ ba: Giọng kể khách quan, toàn tri như một người quan sát vô hình

- Ngôi thứ nhất: Trải nghiệm chủ quan, chân thực từ nhân vật chính

2. Minh họa sinh động

a) Trích đoạn ngôi thứ nhất:

"Tôi giả vờ đau răng bằng cách nhét giấy thấm vào má. Khi cô giáo thương hại bảo về nhà, tôi tự mãn nghĩ thầm: 'Mình lừa được mọi người rồi!'. Nhưng rồi một bạn phát hiện: 'Kìa, vết sưng chuyển sang má bên kia rồi!'"

b) Mẫu chuyện ngôi thứ ba:

"Bông hồng kiêu ngạo tuyên bố mình đẹp hơn mặt trời. Nhưng khi đêm xuống, không có ánh dương, vẻ đẹp của nó trở nên nhạt nhòa."

"Người lính thông minh nấu món 'súp rìu' khiến bà hàng keo kiệt phải thán phục, không ngờ rằng chính mình đã góp nguyên liệu cho món ăn ngon lành ấy."

II. PHƯƠNG PHÁP THỰC HÀNH

1. Chuẩn bị tường tận

- Chuyển thể đoạn trích 'Chị Dậu' từ ngôi thứ ba sang ngôi thứ nhất

- Phân tích ba tình tiết chính: van xin, đối đầu và phản kháng

- Lưu ý sắc thái ngôn ngữ: đại từ nhân xưng, từ ngữ biểu cảm

2. Nghệ thuật kể chuyện

"Tôi gào lên: 'Mày trói chồng bà đi!'. Rồi trong cơn phẫn nộ, tôi túm cổ hắn, vật ngã tên cai lệ độc ác. Hai đứa con tôi khóc thét, còn tôi - người đàn bà yếu đuối ấy - bỗng trở nên mạnh mẽ khôn cùng khi bảo vệ gia đình."

Lưu ý biểu diễn:

- Nhịp điệu linh hoạt: chậm rãi khi miêu tả, dồn dập khi cao trào

- Ngữ điệu đa dạng: phân biệt rõ lời kể và lời thoại

- Truyền tải trọn vẹn cung bậc cảm xúc nhân vật

A. YÊU CẦU NGHỆ THUẬT

- Diễn đạt mạch lạc, sinh động câu chuyện kết hợp nhuần nhuyễn yếu tố miêu tả và biểu cảm

- Làm chủ kỹ thuật ngôi kể trong văn tự sự

B. HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH

1. Bí quyết chọn ngôi kể

a) Ngôi thứ nhất: Trải nghiệm chân thực từ nhân vật chính, tăng tính thuyết phục

Ngôi thứ ba: Góc nhìn toàn diện, linh hoạt như người quan sát vô hình

b) Ví dụ điển hình: 'Tôi đi học' (ngôi I) và 'Tức nước vỡ bờ' (ngôi III)

c) Việc thay đổi ngôi kể giúp đa dạng hóa điểm nhìn, làm phong phú cách thể hiện

2. Thực hành chuyển ngôi kể

"Tôi run sợ đặt con xuống, chắp tay van xin: 'Xin ông thương tình!'. Nhưng hắn vẫn hung hăng đánh tôi thừa sống thiếu chết. Khi hắn định trói chồng tôi, cơn giận bùng lên: 'Mày dám trói chồng bà ư?'. Tôi túm cổ hắn vật ngã nhào. Đứa con khóc thét, còn tôi - người đàn bà yếu đuối - giờ đây trở thành hổ mẹ bảo vệ gia đình."

LUYỆN TẬP THỰC TẾ

- Phân biệt rõ lời dẫn và lời thoại

- Kết hợp ngôn ngữ hình thể: nét mặt, cử chỉ phù hợp

- Giọng kể linh hoạt theo diễn biến cảm xúc

I. Chuẩn Bị Tại Nhà

a. Bí Quyết Chọn Ngôi Kể

- Ngôi thứ nhất (tôi): Góc nhìn chủ quan, chân thực nhưng giới hạn phạm vi quan sát

- Ngôi thứ ba: Toàn cảnh khách quan, linh hoạt như 'người kể vô hình'

b. Thực Hành Chuyển Đổi

"Tôi đau đớn nhìn tên cai lệ hung hăng xông tới. 'Xin ông thương tình!' - tôi van xin trong nước mắt. Nhưng hắn vẫn thẳng tay đánh đập. Khi hắn định trói chồng tôi, cơn phẫn nộ bùng lên: 'Mày dám động đến chồng bà sao?'. Tôi túm cổ hắn vật ngã nhào. Đứa con khóc thét, còn tôi - người vợ yếu đuối - giờ đã trở thành hổ mẹ bảo vệ gia đình."

II. Thực Hành Trên Lớp

- Điều chỉnh ngữ điệu theo từng ngôi kể

- Nhấn nhá cảm xúc qua giọng nói và ngôn ngữ cơ thể

Câu 1: Nghệ thuật chọn ngôi kể

- Tác phẩm ngôi thứ nhất: 'Tôi đi học', 'Trong lòng mẹ' - góc nhìn chủ quan, chân thực

- Tác phẩm ngôi thứ ba: 'Tức nước vỡ bờ', 'Chiếc lá cuối cùng' - quan sát toàn diện

- Việc thay đổi ngôi kể giúp đa dạng hóa điểm nhìn, tăng tính nghệ thuật

Câu 2: Thực hành chuyển ngôi kể

"Tôi run rẩy đặt con xuống, chắp tay van xin: 'Xin ông thương tình!'. Nhưng hắn vẫn thẳng tay đánh đập. Khi hắn định trói chồng tôi, cơn giận bùng lên: 'Mày dám động đến chồng bà sao?'. Tôi túm cổ hắn vật ngã nhào. Đứa con khóc thét, còn tôi - người vợ yếu đuối - giờ trở thành hổ mẹ bảo vệ gia đình."

- Lưu ý điều chỉnh đại từ nhân xưng, từ ngữ biểu cảm khi chuyển ngôi

I - Nghệ Thuật Chọn Ngôi Kể
1. Bí Quyết Chọn Điểm Nhìn
- Ngôi thứ nhất (tôi): Góc nhìn chủ quan, chân thực như 'Tôi đi học', 'Lão Hạc'
- Ngôi thứ ba: Quan sát toàn diện như 'Tức nước vỡ bờ', 'Cô bé bán diêm'
- Việc thay đổi ngôi kể giúp đa dạng hóa cách thể hiện, tăng sức hấp dẫn

2. Thực Hành Chuyển Đổi
"Tôi run rẩy đặt con xuống, chắp tay: 'Xin ông thương tình!'. Nhưng hắn vẫn thẳng tay đánh đập. Khi hắn định trói chồng tôi, cơn giận bùng lên: 'Mày dám động đến chồng bà sao?'. Tôi túm cổ hắn vật ngã nhào. Đứa con khóc thét, còn tôi - người vợ yếu đuối - giờ trở thành hổ mẹ bảo vệ gia đình."

II - Thực Hành Diễn Đạt
- Điều chỉnh giọng điệu theo từng ngôi kể
- Kết hợp ngôn ngữ hình thể để truyền tải cảm xúc
- Chú trọng yếu tố miêu tả và biểu cảm